De zoete wraak van William Payne

Als kunstenaar wil je natuurlijk het liefst naam en faam verdienen met je kunst en dat is de Engelsman William Payne eigenlijk ook best gelukt: hij deed mee aan meer dan 100 exposities en verkocht zijn werk behoorlijk goed. Maar een officiële status als ‘belangrijk kunstenaar’ vergaarde hij niet in de kunstwereld. Ook was hij een zeer gewaardeerd schilderdocent die een aantal innovatieve (en toen nog controversiële) aquareltechnieken uitvond en introduceerde aan zijn leerlingen. Deze technieken worden nu zo veelvuldig gebruikt dat ze niet eens meer echt bijzonder zijn, laat staan dat iemand zich afvraagt wie deze techniek heeft bedacht.

Over zijn leven en van zijn kunstwerken is vrij weinig gedocumenteerd. Zijn geboorteplaats en geboortejaar worden toegekend aan Exeter, Devon in 1760, maar zijn niet zeker. William Payne heeft gewerkt als ingenieur, voordat hij zich volledig aan de schilderkunst en kunsteducatie wijdde. En voordat hij stierf (vermoedelijk in 1830) was hij volgens de weinige geschiedschrijving allang vergeten en voorbijgestreefd door ander kunstenaars van zijn tijd en werden zijn aquareltechnieken laatdunkend afgedaan als slechts maniertjes of foefjes.  

En toch kennen vandaag de dag miljoenen mensen zijn naam. William Payne is namelijk wereldwijd bekend om de kleur die hij mengde als alternatief voor het toen bestaande zwart: “Payne's Grey”. Paynes Grijs is een vrij neutrale kleur met een diepblauwe, licht paarsige ondertoon. En zelfs over de kleuren waarmee hij zijn Paynes grijs mengde bestaat geen definitieve zekerheid. In elk geval nam hij als basis een blauw (Indigo of Pruissisch Blauw) en mengde dat met een geelachtige (Rauwe Sienna of Gele Oker) en een kraplak (waarschijnlijk Permanent Alizarien Crimson). Probeer het zelf maar eens te mengen met bovenstaande kleuren!

De eerste kant-en-klare, voorgemengde Paynes Grijs is gevonden in de verfcatalogus van Winsor & Newton in1861. Tegenwoordig heeft vrijwel elk merk met kunstenaarsverf een Paynes Grijs in haar assortiment. Aangezien ieder merk hiervoor ook zijn eigen receptuur heeft, kunnen de kleuren van elkaar verschillen. We maakten een testdoekje met slechts drie merken om dat te laten zien. Op onderstaande foto zie je de Paynes Grijs extra fijne olieverf van Sennelier (links), Old Holland (boven) en Rembrandt van Talens (rechts) bij elkaar in een eerste, tweede en derde laag geschilderd. Daarover is een aantal verschillende kleuren geglaceerd, maar dat voor nu terzijde. 
Je kunt zien dat de verschillende merken elk hun eigen interpretatie van Paynes Grijs geven door het gebruik van verschillende pigmenten. Zo is die van Old Holland het meest zwart van de drie, die van Sennelier het meest diep-blauw en heeft die van Rembrandt relatief een paarsige gloed. Voor ieder of elke toepassing wat wils, dus. Als we verder kijken naar de specifieke pigmenten die de merken gebruiken valt ons op dat ze geen van allen een geelachtige in hun receptuur hebben en Old Holland zelfs geen rood/paars achtige. Daarnaast benaderen van deze drie merken, ons inziens, de pigmenten die Sennelier gebruikt het meest de pigmenten uit het origineel geachte recept van William Payne.
Ons testdoekje is bij ons live in de atelierwinkel te bekijken, zodat je ook zelf kunt oordelen. Als je meer in detail over de pigmenten wil weten, vraag het ons.

Tot zover over de nalatenschap van William Payne. Postmortem heeft hij zich toch maar even ‘onsterfelijk’ en wereldberoemd weten te maken. Het is waarschijnlijk ‘second best’ voor een kunstenaarsziel, maar hé: zijn kleur draagt zijn naam en is overal verkrijgbaar in vele verschillende soorten verf, inkt en potloden, is onder velen zeer geliefd en wordt onwaarschijnlijk veel gebruikt! Wie doet hem dat na?

Foto bovenaan: Zelfportret van William Payne, vermoedelijk geschilderd in 1820. 
Foto  onderaan: Sennelier extra fijne acrylverf Paynes Grijs kleurtonen vermengd met titaanwit

Delen op social media

FacebookTweetLinkedInPinterestE-mail